|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Novae |
| Terugblikken: lichtende nachtwolken in juli | |
 |
|
| Een perfecte landing...perfect in beeld | |
 |
|
| Géén directe verbinding. Géén waarnemers ter plekke. Géén enkele zekerheid in het NASA-commandocentrum. 'Slechts' hoogstaande techniek en staaltjes geniaal rekenwerk waren nodig om ervoor te zorgen dat de unieke en ijzingwekkende landing van Marsrover Curiosity maandagochtend perfect verliep en dat dit alles óók nog eens subliem in beeld werd gebracht door een satelliet die al enkele jaren rond de Rode Planeet circelt... Maar één kreet die nu past: "flabbergasting!" |
| Een onzichtbare kwal in hemelse wateren | |
 |
|
| Hij hangt er al een jaartje of 300.000 en is aan de hemel bijna twee keer zo groot als de maan: een gloeiende kosmische nevel in de vorm van een tentakelig maritiem creatuur. Toch is de kans klein dat je de Kwalnevel, het stoffelijke overschot van een krachtige supernova in het sterrenbeeld Tweelingen, ooit met het blote oog hebt gezien. Alleen hele ervaren fotografen met goede (optische) apparatuur en vooral..geduld..kunnen deze karakteristieke emissienevel tevoorschijn toveren. Jan Kamphuis uit Raalte is zijn naam. Zeker geen onbekende in deze categorie... |
| "Achter de wolken..." | |
 |
|
| Eerlijk is eerlijk: de doorsnee Nederlander vertrekt niet naar het Caraïbisch gebied om de zon achter de wolken te zien verdwijnen. Laat staan om zo'n dramatisch moment met een camera vast te leggen. Maar dat het een intrigerende bijvangst in de categorie sfeervolle luchten kan opleveren... dát bewijst deze foto zonder meer. |
| Einde van een 'vergeten' maansverduistering | |
 |
|
| Iets gemist? Op zatedag 10 december voltrok zich boven ons land een gedeeltelijke maansverduistering. Dubbel gedeeltelijk, want alleen het einde van het hemelverschijnsel was hier zichbaar. En dus werd dit de 'vergeten' maansverduistering van het jaar 2011. Maar Willem Bentink uit Zuthpen vergat het niet .. |
| Een kleurrijke terugblik - met het oog op morgen | |
 |
|
| Terwijl het (hyper)actieve gebied 1302 het begrip 'naderend zonnemaximum eind september weer wat broodnodig leven inblaast, blikken we terug op de begindagen van de maand. Toen zorgde de minstens zo veel X- en M-flares spuwende vlekkengroep 1283 voor heel wat onrust in het geomagnetisch veld. Wie zich wat noordelijker op onze planeet bevond, kon het bij helder weer niet ontgaan. Dagen achtereen dansten sierlijke en kleurrijke poollichtgordijnen aan de hemel. En jawel: Astronova-redacteur Leslie Kramers was er bij en maakte op 13 september onder meer bovenstaande foto vanuit Reijkjavik. Op andere momenten was het verschijnsel volgens hem nog veel heftiger: "een regen van paarse, rode, groene dansende lijnen". Jammer voor de thuisblijvers! Gelukkig weten we uit ervaring dat Nederlandse waarnemers óók wel eens geluk hebben. Kortom: als Friezen die tijdens een stevige vorstperiode hopen op een Elfstedentocht, houden we het (ruimte)weer de komende dagen van minuut tot minuut in de gaten... |
| Ook de polder kent géén geologische onschuld | |
 |
|
| Vraag eens aan een willekeurige voorbijganger hoe het typische Nederlandse landschap eruitziet. Droogjes zal hij antwoorden dat het vooral vlak is. Zodra je echter vraagt of er bergen in het land zijn te vinden, zal menigeen gegarandeerd in de lach schieten en de Vaalserberg tot de hoogste ‘berg’ uitroepen. Is het stukje aarde dat Nederland wordt genoemd dan al die miljoenen jaren zo vlak geweest...? Je zou eens moeten weten hoe de ondergrond op enkele kilometers diepte eruitziet. Daar vertelt de geologie ons een heel ander verhaal. Tussen de verschillende aardlagen kunnen hoogteverschillen van honderden meters optreden. Nog verrassender: Nederland kent in deze diepten ook ontelbaar veel breuken. Kijk bijvoorbeeld naar de infographic, waarin slechts een fractie van alle breuken waarlangs verplaatsing van grond plaatsvindt zichtbaar is gemaakt. Net zoals bij Indonesië of bij Japan kan dit laatste gepaard gaan met aardbevingen. En dát hebben we vorige week met een schok van magnitude 4,5 op de schaal van Richter wel gemerkt! Lees hier meer... |
| 'Glorie' deel II: we zoeken het hogerop... | |
 |
|
| Precies één jaar geleden maakte onze beeldredacteur tijdens een wandeling door de Zwitserse Alpen kennis met het zeldzame lichtverschijnsel glorie. En dat nota bene rondom zijn schaduw in de gapende diepte van een vallei. Kan het nog hoger, kouder en…gekker? Reken maar van yes. We noteren de zinsneden ‘vliegtuig’, ‘net ingezette landing’ en ‘dagtemperaturen van min 30 graden’ uit een recente inzending van Marian Gerards. Vanachter een klein ovaal raampje boven Finland maakte zij op 27 februari rond half zes ‘s avonds bovenstaande opname. Een schoolvoorbeeld van een optisch fenomeen, een hoge resolutie, en een enthousiaste waarnemer. Wat willen we nog meer? |
| Even uit de verzengende hitte: flashback | |
 | |
| Op woensdag 1 juni begon de meteorologische zomer. Niet omdat de mussen sindsdien ook écht van de daken lijken te vallen, maar omdat we het om praktische redenen al in het jaar 1780 zo hebben afgesproken. Astronomisch gezien begint de zomer pas op 21 juni, wanneer de dag het langst duurt en de zon het hoogst boven de horizon komt. Dus. Tot zover deze formele mededeling in dit hete zomerweekeinde. Mentale afkoeling vind je in bovenstaande fotoserie. Flashback naar één van de meest briljante (meteorologische) winters in jaren! |
| Poollicht of niet: deze beelden blijven ons bij | |
| Dinsdagavond 12 april raast een stevige geomagnetische storm rond de aarde. Of dat ook boven Nederland tot poollicht leidt - laat staan poollicht van het kaliber dat in de time-lapse video hierboven is te zien - is nog maar zeer de vraag. Hier en hier volg je het in ieder geval live. Zeker is dat geen enkele fotograaf in Nederland zich op tijd zal hebben voorbereid om deze video te kunnen overtreffen. De Noorse auteur, Terje Sorgjerd, had er in erbarmelijk koude omstandigheden namelijk maar liefst 22.000 foto's in high definition voor nodig. Actueel poollicht of niet: deze beelden blijven op ons netvlies gebrand. En zo deed Terje het. |
| We stellen je voor aan the ring of fire | |
 |
|
| Er is iets aan de hand rond de Grote Oceaan. Dat verwoestende natuurrampen zoals de tsunami en de uitbarsting van de Murapi in Indonesië uiterst zeldzaam zijn, mag na de gebeurtenissen in Japan gerust een illusie worden genoemd. Je hoeft ook geen paragnost te zijn om te voorspellen dat zulke catastrofes zich vaker zullen gaan voordoen. De Grote Oceaan wordt omringd door zogeheten subductiezones, waar de ene tektonische plaat onder de andere schuift. Net als in de omgeving van Indonesië, zijn vulkanisme, aardbevingen en tsunami’s hiervan regelmatig het gevolg. Om een lang verhaal kort te maken: we stellen je voor aan the ring of fire. Hier geen Frodo‘s, Orks of Sarumans, maar harde realiteit. The ring of fire strekt zich uit van Nieuw-Zeeland, langs de kust van Japan, Rusland en de VS, tot aan het zuidelijkste puntje van Latijns-Amerika. Over de gehele lengte is de aarde actief en is een keten van vulkanen verrezen. Aan deze zijde van de aarde vindt veel geologisch geweld plaats. Welgeteld 12 van de in totaal 15 tektonische platen zijn hier actief. Ze schuren en knarsen langs elkaar. Grotendeels vindt daarbij subductie plaats. Een uitzondering is de beruchte San Andreas-breuk bij Los Angeles. Hier schuift de Pacifische Plaat langs het Amerikaanse continent in plaats van eronder. The ring of fire dus. Zeker geen titel van een film. Maar als hoofdrolspeler in een Japanse real-life drama - helaas - een goede kanshebber voor een Oscar-nominatie… |
| Een grote primeur bij de kleinste planeet | |
 |
|
| Een primeur. Dinsdag is Mercurius gefotografeerd door de eerste ruimtesonde die ooit in een baan om deze binnenplaneet is gebracht (foto boven). Het is nog even wachten op méér en op maximale beeldkwaliteit. Maar ere wie ere toekomt. Ruimtevaartorganisatie NASA mag als afzender van MESSENGER weer een nieuwe mijlpaal noteren. MESSENGER arriveerde al op 14 maart en staat voor MErcury Surface, Space ENvironment, GEochemistry and Ranging. Denk daar maar eens goed over na. Dus wat gaan we ook alweer doen dit uit de kluiten gegroeide rotsbrokje, genaamd Mercurius? |
| Apollo 17 en de dinosaurus van de ruimtevaart | |
 |
|
| Dat wij mensen niets voorstellen in het heelal, is algemeen bekend. Hoe nietig we zijn ten opzichte van de machines die we zelf hebben gecreëerd om ditzelfde heelal te bestormen, is iets moeilijker te verbeelden. Althans, tot je in het Houston Space Center de bemanningscapsule van de maanlander Apollo 17 op haar draagraket Saturnus V aanstaart. Astronova-redacteur Leslie Kramers had recent nog het voorrecht (foto). Overigens blijft de Saturnus V ook de komende jaren bekend staan als de grootste draagraket die ooit in gebruik is genomen. Haar beoogde opvolger, Ares V, zal er door het stopzetten van het project Constellation, niet komen. |
| Japan schudt (nog steeds) op haar grondvesten | |
| Japan. The week after. Niet alleen zucht het land nog onder de gevolgen van de tsunami. Naschokken - inmiddels méér dan 550 - blijven de inwoners eraan herinneren dat de aarde onder hun voeten beweeglijk en gevaarlijk onvoorspelbaar is. Niets geeft de recente seismische activiteit beter weer dan deze verbluffend goede interactieve infographic... |
| Aardbeving, tsunami en...inferno Japan | |
 |
|
| Japan, eens het land van de rijzende zon, is nu inferno. Een zware aardbeving, vrijdagochtend 11 maart om 6.45 uur Nederlandse tijd, en een daaropvolgende tsunami, laat de kustgebieden, maar ook het binnenland, in puin achter. Hele gemeenschappen worden weggespoeld en industriële installaties zijn zwaar beschadigd. Alleen live-beelden (hier, hier, hier) kunnen het beschrijven. Mogelijk staat het hele Pacifische gebied vrijdag een vloedgolf te wachten. Volg de gebeurtenissen van minuut tot minuut. Realtime gegevens over naschokken en de voortschrijdende vloedgolf in de Grote Oceaan vind je hier en hier. |
| Binnenkort ook bij jou boven de buurt? | |
| Onze moederster vlekt, knettert en pruttelt. M-flares zijn door deze hoge zonneactiviteit aan de orde van de dag. En de snelste coronale massa ejectie (CME) sinds jaren (2200 km/s) heeft maandag 7 maart koers gezet richting aarde. Wat we op onze planeet van deze explosieve gebeurtenissen kunnen merken, is echter van geheel andere aard. Elegant en sereen zelfs, zoals de time-lapse-beelden van Christian Mülhauser uit Noordwegen hierboven tonen. Kortom: poollicht. Mogelijk woensdag of donderdagnacht bij jou boven de buurt! Volg het hier... |
| 'Hole punch wolk' wordt 'pilotengat' - of toch niet? | |
 |
|
| Onze novae maken nog wel eens wat los. Neem nu de eye opener in januari over het merkwaardige verschijnsel van hole punch wolken. Stefan Jak, kenner van het fenomeen en auteur van De Weerfotograaf, stuurde ons een verhelderend bericht. Daarbij opperde hij 'pilotengat' als vernederlandste term voor het hemelverschijnsel, al erkent hij dat ook deze naam de lading wellicht niet helemaal dekt. Stefan stelt verder dat pilotengaten minder zeldzaam zijn dan soms wordt beweerd. Op zijn site staan meerdere foto's en zelfs een animatie van het fenomeen. Hiernaast merkt hij op: "Het treedt vrijwel altijd op in dunne, al wat oplossende altocumulusbewolking, vaak aan de randen van zo'n veld. Of vliegtuigen het een en ander veroorzaken, daar heb ik zo langzamerhand wel wat twijfels over. Het is een leuke gedachte en vaak uitgesproken, maar de keren dat ik het zag, heb ik eigenlijk geen vliegbewegingen gezien. Natuurlijk kan dat ook al even eerder zijn voorgevallen. Ik denk dat er - ook - andere redenen zijn waardoor er zo plaatselijk een neerslagproces, hoe beperkt ook, op gang komt." |
| Aanschouw het ware gezicht van de maan | |
Een volle maan is vooral een saaie maan: een reliëfloze bak licht aan de hemel waarop met het blote oog slechts wazige vlekken (mares) zijn te ontwaren.  Ook door een telescoop vertoont het hemellichaam dan weinig karakter. Maar watch this! Op een uit 1300 opnamen bestaande mozaïekfoto kunnen we nu tot in detail alle gewenste rimpels, pukkels en andere structuren op het gezicht van de maan bestuderen. En néé, deze oneffenheden photoshoppen we liever niet weg! Resolutie: 24.000 bij 24.000 pixels, ofwel 145 meter maanoppervlak per pixel. Paparazzi-fotograaf: de Lunar Reconnaissance Orbiter (maakte de foto's in slechts twee weken tijd in december 2010). Is 550 megabyte (TIF-bestand) te veel voor je internetverbinding? Speel dan hier mee. Viel spass... |
| AR1160-1162: een nieuwe onruststoker op de zon | |
 |
|
| AR1158, de bron van de krachtigste zonnevlammen in tijden, is nog niet uit beeld of er dient zich een nieuwe onruststoker aan. Dit keer gaat het om het gecombineerde complex AR1160-1162, dat er vrijdag met een M6-flare al geen misverstand over liet bestaan: de zonneactiviteit is en blijft voorlopig op een hoog niveau. Het zonnevlekkengetal heeft de psychologische grens van 100 gepasseerd. Wat een rumoer om een paar vlekjes? Ahum! Actieve gebieden zoals AR1158 en AR1160-1162 zijn in diameter vergelijkbaar met de planeet Jupiter en kunnen het alledaagse leven op aarde verstoren. Houd het dus in de gaten. Bijvoorbeeld met behulp van actuele zonnekaarten zoals hierboven (vrijdagavond 18 februari). Of via de vele actuele databronnen over onze ster op het wereldwijde web. |